Het is helemaal hip om glutenvrij te eten. Daar spelen dieetgoeroes, supermarkten en restaurants graag op in. Maar gaat het ook ergens over? Nou nee, niet echt. Het is gewoon de zoveelste hype op de voedselmarkt. En het gaat vanzelf weer over.
Lees ook:
Minder suiker, vooral in de winter
Glutenvrij
Eerst maar even een misverstandje uit de weg ruimen: glutenvrij eten is niet gezonder dan ‘gewoon’ eten. Glutenvrij eten is ook nergens voor nodig, tenzij je lijdt aan de auto-immuunziekte coeliakie, of behept bent met glutensensitiviteit. Aan de auto-immuunziekte coeliakie lijdt ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking, van de andere aandoening heeft circa 2 tot 3% last.
Waarom dan toch iedereen ineens zo nodig glutenvrij moet? Het is in de mode, overgewaaid uit Amerika waar cardioloog en zelfbenoemde gezondheidsgoeroe William Davis een boek schreef – Wheat Belly – over de nadelen van verkeerde voeding en dan vooral over graan en gluten. Dat werd een hit, waardoor ruim 20% van de Amerikanen geen gluten meer eet. Waarop Davis nog een paar (kook)boeken schreef en inmiddels wel zo’n beetje binnen is.
Glutenvrij kan schadelijk zijn
En dan nu de feiten. De Nederlandse Coeliakie Vereniging stelt dat een glutenvrij dieet volgen zonder medische noodzaak en goede specialistische begeleiding juist schadelijk kan zijn, omdat in glutenbevattende granen zoals tarwe of spelt juist heel veel gezonde bouwstoffen en vezels zitten die belangrijk zijn voor het lichaam. Gluten zijn wel aantoonbaar schadelijk voor mensen die lijden aan de auto-immuunziekte coeliakie; in hun lichaam ontstaat darmschade als gluten gegeten worden. Daarnaast zijn er bewijzen dat er behalve coeliakie ook een andere medische aandoening zou bestaan; de al eerder genoemde glutensensitiviteit. In het bloed worden geen antistoffen aangetroffen die verwant zijn aan coeliakie, maar mensen knappen wel op van een glutenvrij dieet. Aldus een artikel van het VUMC in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (Dr. Gerd Bouma e.a.).
Niet alleen in graanproducten
Gluten is de verzamelnaam voor eiwitten die voorkomen in sommige tarwesoorten (waaronder spelt en khorasan tarwe), rogge en gerst (gort). Dus geen brood meer eten en alle andere graanproducten laten staan is zinloos als je niet ook de gluten in al je overige eten vermijdt. Daarbij moet je denken aan:
- alle soorten gewoon brood, beschuit, crackers, ontbijtgranen, gebak, koek, pasta, noedels, vermicelli, pizza, meel, bakmixen, couscous en bulgur
- producten met een (mogelijk) glutenbevattend bindmiddel: saus, soep, bouillon, jus, worst, gehakt, snoep en sojasaus, waarin tarwe of gerst een ingrediënt kan zijn
- bewerkt vlees of vis: er kunnen gluten zitten in paneermeel, marinade of een kruidenmengsel. Ook vleeswaren kunnen gluten bevatten
- vleesvervangers: sommige vleesvervangers – zoals seitan – bevatten gluten
- zuivel: zoals bepaalde soorten vla, smeerkaas en buitenlandse kazen
- dranken: voor verschillende dranken worden granen als grondstof gebruikt; denk aan bier met graan als basis, maar ook bepaalde kruidentheemengsels waaraan moutextract is toegevoegd
Ook in dierenvoer, knutselmaterialen en medicijnen kunnen trouwens gluten verwerkt zijn.
Gevarieerd eten
Maar is het nou gezond, zo’n glutenvrij dieet, als er geen medische reden voor is? Nee. Granen, en dan vooral tarwe, vormen een belangrijk onderdeel van je dagelijkse voeding; die kun je niet zomaar weglaten omdat er gluten in zitten, dan eet je veel te eenzijdig. Je mist niet alleen de oergezonde vezels die er óók in zitten, je kunt ook gebrek aan vitamines B, E en ijzer krijgen. Dan moet je dus moet je nadenken over vervangers. Maar waarom zou je? Je bent toch niet ziek?
Je kunt dus maar beter gewoon gevarieerd – mét gluten – eten. Los daarvan: lang niet alle glutenvrije producten die in de handel zijn, zijn gezond. Veel van die producten bevatten méér suiker, zout en vet dan ‘normale’ producten en mínder noodzakelijke vezels, vitaminen en mineralen. Restaurants zetten ‘glutenvrij’ op de kaart omdat het goed klinkt, maar de kok heeft niet altijd de kennis om 100% glutenvrij te koken. Dus zonder dat je het weet zit je waarschijnlijk toch vaak gewoon glutenvol te smikkelen. Doe, als het kan, dus maar gewoon, da’s wel zo lekker.
